Ο ρατσισμός στις Σοφάδες - Μια ιστορία διακρίσεων

Από τον Παναγιώτη Δημητρά Iστορία διακρίσεων – και η ευθύνη της Άννας Διαμαντοπούλου Στο άρθρο μας «Τα παιδιά Ρομά στην ελληνική εκπαίδευση: Σχολεία αποκλεισμού στην Ελλάδα» (TBJ Ιανουάριος 2012), αναφερθήκαμε σε σχολεία μόνο για παιδιά Ρομά μεταξύ άλλων στις Σοφάδες (Καρδίτσας) και σε σχετική προσφυγή που εκδικάζεται από Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Στις 23 Δεκεμβρίου 2011, η Ειδική Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας Αθηνά Λινού έστειλε στην Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Καρδίτσας Ευθυμία Μητσιάδου επιστολή με θέμα: «Άμεσα μέτρα σχετικά με τη φοίτηση παιδιών Ρομά στην περιοχή των Σοφάδων». Σε αυτή εξέφρασε την ανησυχία της για τη «συσσώρευση μαθητών Ρομά σε ορισμένα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Καρδίτσας έπειτα μάλιστα και την Προσφυγή Λαβίδα κατά της Ελλάδας ενώπιον του ΕΔΔΑ», αναφερόμενη τόσο στο 4ο ΔΣ Σοφάδων (487 μαθητές) όσο και στο 19ο ΔΣ Καρδίτσας (205 μαθητές), δύο σχολεία με 100% μαθητές Ρομά. Πρότεινε να μη γίνουν εγγραφές μαθητών στην Α' τάξη των δύο σχολείων το Σεπτέμβριο 2012 και να γίνει διασπορά των μαθητών της Α' τάξης του τρέχοντος σχολικού έτους στα 8ο, 9ο και 11ο ΔΣ Καρδίτσας, στο 1ο και 2ο ΔΣ Σοφάδων και σε άλλα πέντε ΔΣ χωριών που υπάγονται στο Δήμο Σοφάδων. Υπογράμμισε τέλος πως «δεν θα πρέπει να γίνει ανεκτή καμία πρόθεση αποκλεισμού ή/και διαχωρισμού των παιδιών Ρομά από τους λοιπούς μαθητές». Αυτό προκάλεσε τη σθεναρή αντίδραση του μη Ρομά πληθυσμού σε Καρδίτσα και Σοφάδες, ο οποίος για τρεις εβδομάδες «έκλεισε» τα σχολεία που θα έπαιρναν τους Ρομά μαθητές, στερώντας την εκπαίδευση από τους μη Ρομά μαθητές. Μιλώντας στη Μάρνυ Παπαματθαίου («Το Βήμα» 5 Φεβρουαρίου 2012), η Ευθυμία Μητσιάδου επισήμανε ότι, ενώ υπάρχει χώρος, «οι κάτοικοι θέλουν να διώξουν τα παιδιά αυτά έξω από τα σχολεία καθώς θεωρούν ότι θα τους μολύνουν. Υπάρχουν μάλιστα ομάδες γονέων που τρομοκρατούν τους άλλους. Τα παιδιά των Ρομά όμως που έχουν επιλεγεί είναι καθαρά, είναι παιδιά με δικαιώματα όπως κάθε συνομήλικός τους». Στο ίδιο δημοσίευμα, ο Διευθυντής του 3ου ΔΣ Καρδίτσας Άκης Κιτάρης δήλωνε: «Πρόκειται για ένα καθαρό πολιτικό παιχνίδι. Ύβρεις, τηλέφωνα στο σπίτι μου με απειλές, προπηλακισμοί, δεν μπορώ να περιγράψω τι έχω υποστεί. Με την υπόθεση αυτή έχει βγει στην επιφάνεια ό,τι χειρότερο υπήρχε στην κοινωνία μας. Τους Ρομά τούς θέλουμε εδώ για εκλογικό μηχανισμό, για να ζει η τοπική κοινωνία εις βάρος τους, αλλά όταν πλησιάζουν στα σχολεία μας τα πράγματα αλλάζουν. Είναι απίστευτο το τι μου ζητούσαν τις προηγούμενες ημέρες οι γονείς των άλλων παιδιών. Να τους δείξω τα βιβλιάρια υγείας των παιδιών Ρομά, να ελέγξουν τους γονείς τους...». Ο Δήμαρχος Καρδίτσας Κώστας Παπαλός δήλωνε στο «Βήμα»: «Είναι δράμα αυτό που γίνεται, αλλά ποιος μπορεί να πάρει την ευθύνη ότι κάποιο από τα παιδιά μας δεν θα νοσήσει από ένα παιδί Ρομά που δεν έχει εμβολιαστεί;» Υπενθυμίζεται πως ο εμβολιασμός αποτελεί προϋπόθεση για να γραφτεί κάθε παιδί σε όλα τα σχολεία ακόμα και σε αυτά που είναι μόνο για Ρομά. «Το πρόβλημα των κατοίκων της περιοχής δεν είναι ότι πρόκειται για Τσιγγάνους, δεν μας χωρίζει τίποτε από αυτούς, αλλά στον οικισμό όπου μένουν δεν μπορούμε να ελέγξουμε τίποτε από τον τρόπο ζωής τους» πρόσθετε ο Δήμαρχος. Για να συμπληρώσει στο ίδιο δημοσίευμα ο Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 6ου ΔΣ Καρδίτσας Γ. Μπαντράς: «Ζητάμε αναστολή του μέτρου για εφέτος. Να πάρουμε τα παιδιά μας να τα πάμε σε άλλο σχολείο αν θέλουν και να έρθουν εδώ τα τσιγγανάκια. Φαντάζεστε να είναι όλα τα παιδιά στον ίδιο αύλειο χώρο; Δεν είμαστε ρατσιστές, αλλά αυτά τα παιδιά έχουν παραβατική συμπεριφορά. Υπάρχουν προβλήματα υγιεινής. Ο οικισμός τους άλλωστε γειτνιάζει και με έναν σκουπιδότοπο.» Στις 12 Ιανουαρίου, ο Δήμαρχος Σοφάδων Χαράλαμπος Παπαδόπουλος μιλούσε γενικά για «τσιγγάνικο ζήτημα» υπενθυμίζοντας πως στις Σοφάδες οι Ρομά αποτελούν το 60% του πληθυσμού, για να προσθέσει ο Σύλλογος Γυναικών Σοφάδων, στις 17 Ιανουαρίου, «σήμερα το πρόβλημα αγγίζει τα σχολεία μας, αύριο θα αγγίξει και τα σπίτια μας». Στο αποκορύφωμα της κρίσης, ο Βουλευτής Καρδίτσας και Υφυπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Ντίνος Ρόβλιας έστειλε επιστολή στην Υπουργό Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου: «Το ιδιόμορφο πρόβλημα των ROMA, ειδικά στους Σοφάδες, κινδυνεύει να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Η απόλυτη ιδιαιτερότητα της κατάστασης συνίσταται στο γεγονός ότι ο πραγματικός αριθμός των ROMA που κατοικούν στους Σοφάδες εκφεύγει πλέον κατά πολύ των ορίων, για τα οποία προβλέπονται και εφαρμόζονται τα γνωστά προγράμματα ένταξης.» Είχε ήδη προηγηθεί, στις 10 Ιανουαρίου, ερώτηση του Βουλευτή Καρδίτσας Σπύρου Ταλιαδούρου: «Η υποχρεωτική εγγραφή των Ρομά Καρδίτσας σε σχολεία, που χωροταξικά και μόνο φιλοξενούν τμήματα υποδοχής τσιγγανοπαίδων αλλά εν γένει αξιολογούν αρνητικά το πολιτισμικό πλαίσιο αυτών, δεν εγγυάται ούτε τη συνέχιση της φοίτησης τους σε αυτά ούτε και την επιτυχή τους ενσωμάτωση στο εκπαιδευτικό σύστημα. Και αυτό διότι ο υποχρεωτικός χαρακτήρας που προσδίδεται στην συνύπαρξη μιας μικρής ομάδας παιδιών, κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων και μαθητών θα οδηγήσει στην εκδήλωση επιφυλακτικών τάσεων και έξαρση των στερεοτυπικών συμπεριφορών.» Έτσι, η Άννα Διαμαντοπούλου προχώρησε σε μια θεαματική κωλοτούμπα, ενδίδοντας στην επιμονή να συνεχισθεί το εκπαιδευτικό απαρτχάιντ. Στις 26 Ιανουαρίου, αποφάσισε την αντικατάσταση της πλήρους ένταξης με μια προσχηματική «ένταξη» (tokenism). Μόλις 9 παιδιά Ρομά γράφτηκαν στα 1ο και 2ο ΔΣ Σοφάδων, αλλά θα παρακολουθήσουν ειδική τάξη υποδοχής στο 5ο Νηπιαγωγείο Σοφάδων, μέσα στο οικισμό Ρομά. Άλλα 9 παιδιά Ρομά γράφτηκαν στα 1ο, 3ο και 6ο ΔΣ Καρδίτσας, όπου θα παρακολουθούν χωριστές τάξεις υποδοχής. Ο ρατσισμός θριάμβευσε ξανά και η συνέχεια θα δοθεί στο ΕΔΔΑ.